Żółwie lądowe i wodno-lądowe. Warunki hodowli i przetrzymywa

Ala

Od wielu lat najczęściej kupowanymi zwierzętami terraryjnymi są żółwie zarówno te lądowe, jak i wodno-lądowe. Najpopularniejszymi gatunkami spotykanymi w sklepach są wśród żółwi lądowych – żółw stepowy i żółw grecki, a wśród wodno-lądowych – żółw żółtolicy i żółw czerwonolicy

Choć zwierzęta te są stosunkowo łatwe w hodowli, to nie każdy wie, jakie są ich wymagania życiowe. Biorąc pod uwagę, że warunki życiowe żółwi stepowych i greckich są pod wieloma względami podobne, opiszę je więc razem, ukazując jednocześnie różnice w hodowli obu gatunków.
Żółw stepowy
Jest to żółw średniej wielkości, najczęściej osiąga rozmiary 16-23 cm. Samice są większe od samców. Skorupa jest raczej kształtu owalnego o kolorze oliwkowozielonym z ciemniejszymi znaczeniami na każdej z tarczek. Żółwie te posiadają po cztery pazurki przy każdej łapie, a nie pięć jak u większości innych żółwi. Średnia długość ich życia to 20-25 lat, jednak zdarzają się osobniki, które dożywały 30 lat i więcej. W środowisku naturalnym zamieszkują tereny południowo-wschodniej Rosji. Możemy je również spotkać w Uzbekistanie, Iranie i Afganistanie, najczęściej na suchych i skalistych terenach porośniętych trawami.
Wyróżniamy trzy podgatunki żółwi stepowych:
• Testudo horsfieldii horsfieldii
• Testudo horsfieldii kazachstanica
• Testudo horsfieldii rustamovi
Żółwie te największą aktywność przejawiają wiosną. W okresie jesiennym i zimowym częściej są ospałe i apatyczne (w środowisku naturalnym zapadają wtedy w sen zimowy, zakopując się w głębokich na 1-2 m norach). Tak więc nie należy się w tym czasie martwić ich niższą aktywnością i mniejszą ilością przyjmowanego przez nie pokarmu.
Żółw grecki
Karapaks tych żółwi jest bardzo wypukły, a plastron (dolna część skorupy) płaski z bokami wygiętymi do góry. Żółw grecki ma długą szyję pokrytą miękką skórą. Plastron jest koloru jasnobrązowego, jasnożółtego lub oliwkowobrązowego (w zależności od podgatunku). Mniej więcej na środku każdej z tarczek znajduje się ciemna, najczęściej czarna, plama. W przeciwieństwie do żółwia stepowego przednie kończyny żółwia greckiego posiadają po pięć pazurów, z kolei tylne – cztery. Żółwie te występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego. Najczęściej spotykamy jest w takich krajach, jak: Grecja, Turcja, Włochy, Rumunia, Bułgaria, Macedonia, Hiszpania, Francja (a także na niektórych wyspach basenu Morza Śródziemnego). Zamieszkują na ogół tereny porośnięte gęstą roślinnością (wysokie trawy, krzewy). Są aktywne głównie latem, wiosną i jesienią. Zimą zapadają w sen, zakopując się w ziemi w oczekiwaniu na wiosnę.
Wyróżniamy dwa podgatunki żółwi greckich:
• Testudo hermanni hermanni
• Testudo hermanni boettgeri

Terrarium dla żółwi lądowych powinno mieć wymiary przynajmniej 120 cm x 50 cm podstawy. Oczywiście młode żółwie możemy trzymać w odpowiednio mniejszych terrariach, które później wraz z ich wzrostem trzeba wymienić na większe. Wskazane jest również, aby terrarium było podzielone na dwie części. Jedną, w której będzie panowała wyższa temperatura – ok. 30-35 °C i niska wilgotność – 35-50 proc. Z kolei w drugiej części temperatura powinna być niższa – ok. 25-28°C i wyższa wilgotność – ok. 70 proc. W przypadku żółwi greckich temperatura w nocy nie może spadać poniżej 20°C.
W skład wyposażenia terrarium powinny wchodzić m.in:
• lampa grzewcza – najlepiej świecąca punktowo. Jej moc musi być dostosowana do warunków panujących na zewnątrz terrarium. Wiadomo, że w chłodniejszym pomieszczeniu będzie potrzebna żarówka o większej mocy niż w przypadku pomieszczenia, w którym panuje wyższa temperatura. Jej zadaniem jest stworzenie wyspy ciepła, na której żółw będzie mógł się wygrzewać (bezpośrednio pod lampą temperatura powinna oscylować w granicach 35-40°C);
• lampa UVB – koniecznie UVB 10.0. Należy o tym pamiętać, gdyż w sprzedaży znajdziemy również lampy UVB 2.0 i UVB 5.0. Promienie UVB są niezbędne do wytwarzania witaminy D3, która pomaga w przyswajaniu wapnia. Jest ona potrzebna szczególnie młodym żółwiom w okresie dorastania, chroniąc je przed krzywicą. Żarówki nie powinny znajdować się wyżej niż 30 cm. W przypadku umieszczenia ich zbyt wysoko promienie UVB nie docierają do żółwia lub dociera ich zbyt mała ilość;
• elementy wystroju, podłoże – najlepszym podłożem dla żółwi jest darń (kawałek trawnika wycięty wraz z ziemią). Alternatywą może być podłoże składające się z mieszanki kory, torfu, ziemi, piasku. Jak dodatek możemy stosować siano, włókno kokosowe czy suche liście;
• kryjówki – należy ich zapewnić co najmniej kilka. Mogą do tego posłużyć połówki łupiny kokosa, ceramiczne doniczki czy różnego rodzaju korzenie;
• miseczka z wodą – choć żółwie piją dość rzadko, to w terrarium powinna znajdować się miseczka z wodą (wymienianą codziennie – najlepiej przegotowaną). Z racji budowy żółwia nie mogą to być wysokie i głębokie miseczki. Najlepiej używać płytkich podstawek pod doniczki, do których żółw bez problemu będzie w stanie wejść i z których będzie umiał wyjść;
• miseczka na pokarm – powinna podobnie jak miseczka z wodą umożliwiać żółwiom wejście i wyjście z niej. Wskazane jest, aby zawsze było w niej coś do jedzenia. Trzeba tylko zwracać uwagę na czystość miseczki i sukcesywnie usuwać niezjedzone resztki pokarmu zabrudzone np. odchodami lokatora.
Pożywienie
W środowisku naturalnym żółwie spożywają kilkaset różnych gatunków ziół i roślin, tak więc należy dbać o to, aby ich dieta była jak najbardziej urozmaicona. Latem i wiosną dobrze jest podawać dużo zieleniny. Do najpopularniejszych roślin spotykanych w Polsce nadających się do jedzenia przez żółwie należą: babka lancetowata, babka zwyczajna, czosnaczek pospolity, fiołek ogrodowy, fiołek polny, fiołek trójbarwny, koniczyna, lucerna, mlecz zwyczajny, mniszek lekarski, niezapominajka polna, pokrzywa zwyczajna, mięta, majeranek, rzeżucha. W okresie jesiennym i zimowym można podawać susz z owych roślin lub odpowiednio zbilansowane gotowe mieszanki w formie ziół i granulatu lub samego granulatu. Każda z karm powinna być wzbogacana co kilka dni w witaminy i wapno. Zapobiega to zmianom krzywicznym i wielu chorobom. Pamiętajmy jednak, że samo wapno i witaminy bez lampy UVB 10 praktycznie nic nie dają, gdyż w takim przypadku ich wchłanianie jest ograniczone poprzez braki witaminy D3. Należy również unikać warzyw i owoców, które są zbyt kaloryczne i moczopędne. Sporadycznie można podać utartą marchew, kawałek arbuza, banana czy ogórka, ale nie mogą one stanowić podstawy diety. Najczęściej popełnianym błędem w żywieniu jest serwowanie żółwiom sałaty, szpinaku czy kapusty (z wyjątkiem pekińskiej), które zawierają dużo szczawianów groźnych dla życia i zdrowia żółwi.
Rozpoznawanie płci
U samic plastron jest płaski, natomiast u samców wklęsły. Samce mają również dłuższy i grubszy ogon i są znacznie większe od samców. Jako że zarówno żółw żółtolicy, jak i czerwonolicy są podgatunkami żółwia ozdobnego, podobnie jak w poprzednim przypadku opiszę je razem, wskazując tylko różnice w hodowli.
Żółw żółtolicy
Posiada owalny i lekko spłaszczony karapaks. Pancerz u młodych osobników jest żółto-zielony lub jasno- i ciemnozielony. Po obu stronach głowy znajdują się paski koloru żółtego – stąd nazwa gatunku. Pazury przy łapach połączone są błoną pławną ułatwiającą pływanie. Żółwie te osiągają zazwyczaj rozmiary ok. 20-25 cm karapaksu, jednak dość często zdarzają się osobniki dorastające nawet do 30 cm. Dożywają zazwyczaj około 20 lat, jednak znane są przypadki żółwi wodno-lądowych mających kilkadziesiąt lat. Występują one głównie w Ameryce Północnej i Środkowej. Spotykane są również w Indochinach i Japonii.
Żółwie ozdobne są żółwiami wodno-lądowymi, co oznacza, że powinny być trzymane w odpowiednio dużych akwariach, terrariach lub akwaterrariach z częścią wodną (większa) i lądową (mniejsza). W sprzedaży spotyka się gotowe akwaria z półkami, na które żółwie mogą wchodzić. Nadal dość dużą popularnością cieszę się małe plastikowe zbiorniczki, jednak żółw dość szybko z nich wyrasta, a przy tym ciężko jest w nich zamontować filtr czy grzałkę. Zbiornik dla dorosłego osobnika powinien mieć wymiary przynajmniej 100 cm x 50 cm. Dla młodych osobników oczywiście zbiornik musi być odpowiednio mniejszy.
W zbiorniku dla żółwi wodno-lądowych powinny wchodzić:
• podłoże – najlepiej żwirek odpowiedniej wielkości. Żółwie te mają tendencje do zjadania podłoża, a więc dobrym rozwiązaniem jest dobranie takiej granulacji, która temu zapobiegnie;
• grzałka – mimo że dobrze dają sobie radę bez grzałki, to wskazane jest, aby takowa się znajdowała w celu kontroli temperatury (optymalna 24-25°C);
• filtr – jest chyba najważniejszym z elementów zbiornika dla żółwi wodno-lądowych. Trzeba pamiętać o tym, aby dobierając jego moc i wydajność, nie kierować się oznaczeniami na opakowaniach, gdyż są one przeznaczone dla ryb. Żółwie powinny mieć bardziej wydajne filtry z racji tego, że produkują więcej odchodów niż ryby. Dobranie słabego filtra lub jego całkowity brak skutkuje brudną wodą o brzydkim zapachu i to już po kilku dniach;
• wyspa – jest miejscem, w którym żółw może wyjść na ląd w celu odpoczynku i wygrzania się. Powinna stanowić 1/3 całej powierzchni zbiornika;
• lampa – wskazane, aby nad wyspą umiejscowiona była żarówka grzewcza, dzięki której żółw będzie mógł zażywać również kąpieli słonecznych.
Pożywienie
W środowisku naturalnym żółwie wodno-lądowe odżywiają się zarówno pokarmem zwierzęcym, jak i roślinnym, dlatego powinniśmy dostarczać im takowego w proporcji 1:1. Pokarmami najczęściej stosowanymi w domowych warunkach są: gammarus, krewetki, stynka (wszystko w formie suszonej), mieszanki w formie granulatów. Sporadycznie podaje się również ryby akwariowe, dżdżownice, ślimaki, ochotkę, rurecznika czy larwy komara. Dieta musi być też wzbogacona w rośliny akwariowe. Nie dość, że są one ozdobą zbiornika, to dodatkowo stanowią urozmaicenie pokarmu dla żółwi. Należy unikać podawania serc wołowych, serc indyczych czy wołowiny, do których organizm żółwia nie jest przystosowany. Serwowanie takich pokarmów skutkuje zbyt szybkim wzrostem, co w konsekwencji prowadzi do zmian krzywicznych i licznych chorób. Dodatkiem do diety powinny być preparaty witaminowe (najczęściej w formie płynnej) i kostki wapna (sepia lub wapienka w kształcie żółwia, które się wrzuca do wody). Szczególnie młode osobniki powinny je dostawać, aby zapobiec zmianom krzywicznym już w początkowej fazie wzrostu.
Rozpoznawanie płci
Samice są znacznie większe od samców. Samiec z kolei ma dłuższy ogon. Odległość od końca ogona do kloaki jest u samców znacznie dłuższa niż u samic.
Podsumowanie
Dość często spotyka się w sklepach zoologicznych terraria czy zbiorniki, których wyposażenie jest niekompletne. Często jest to spowodowane cenami lamp czy innych elementów, które do tanich nie należą. Pamiętajmy jednak, że są to wydatki najczęściej na kilka miesięcy czy lat, a więc w tym czasie bez problemu powinny się zwrócić. Trudno jest przekonać klienta, żeby kupił lampę UVB, której cena wynosi kilkadziesiąt złotych, skoro sami jej nie posiadamy w sklepowym terrarium. Klient uzna, że to zbędny wydatek, bo żółwie mogą żyć bez tego. Nie każdy ma jednak świadomość, że w sklepie te zwierzaki przebywają po kilka tygodni czy miesięcy, a nie przez resztę swojego życia. Odpowiednie wyposażenie terrariów wpływa na renomę sklepu i to, jak jest odbierany przez potencjalnych klientów, a dodatkowo, sprzedając żółwia z kompletnym wyposażeniem, można zarobić dużo więcej, niż w przypadku terrarium wyposażonego w niezbędne minimum.
CITES
Kupując żółwie od hodowców, na giełdach czy w hurtowniach zoologicznych, należy zwracać uwagę na to, czy posiadają one odpowiednie dokumenty. Zarówno żółw stepowy, jak i grecki figurują w II załączniku Konwencji o międzynarodowym obrocie zagrożonymi gatunkami dziko żyjących zwierząt i roślin (w skrócie CITES) oraz w aneksie A (żółw grecki), B (żółw stepowy) w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 338/97, (z późniejszymi zmianami) w sprawie ochrony gatunków fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. Posiadanie i sprzedaż w sklepach żółwi bez dokumentów potwierdzających ich pochodzenie jest przestępstwem i skutkuje karami finansowymi, a w najgorszym wypadku karą pozbawienia wolności. Żółw żółtolicy nie wymaga dokumentów. Sprawa komplikuje się w przypadku żółwia czerwonolicego. Mimo że nie znajduje się on na liście CITES, to figuruje w aneksie B Rozporządzenia Rady (WE), co oznacza, że nie może być bez zezwolenia wprowadzany na teren Unii Europejskiej. Spowodowane jest to dużą inwazyjnością i możliwościami adaptacyjnymi, co skutkuje wypieraniem rodzimych gatunków (np. żółwia błotnego w Polsce). Uważajmy, jakie żółwie kupujemy, w przypadku czerwonolicych uzyskanie dokumentów pozwalających na ich sprzedaż jest praktycznie niemożliwe, co niestety nie przeszkadza wielu hodowcom w sprzedaży tego gatunku, liczą bowiem na to, że klient nie zwróci uwagi, jakiego żółwia kupuje, lub na to, że nabywca nie ma odpowiedniej wiedzy na ten temat.

autor: Krzysztof Maraś

[img]http://www.rynekzoologiczny.pl/www/mbthumb.php?img=/archiwum1/rzoo_luty_2011/w_zoltolicy_2.jpg[/img]